E por fin temos o xogo

Pois case finalizado o ano recibimos os xogos elaborados por INCUDE grazas á axuda da Deputación da Coruña e da Vicerreitoría de Estudantes da UDC.

Un xogo cunha imaxe moi profesional que iremos distribuíndo nos próximos días.

Tentaremos que o xogo sirva para dar a coñecer a historia dos irmandiños dun xeito lúdico.

Castelo de Castro Caldelas

O castelo de Castro Caldelas é unha fortaleza medieval situada no cumio de Cima de Vila (Castro Caldelas), sendo o seu monumento máis emblemático; pertenceu á casa de Lemos.

Da construción orixinal consérvanse as murallas, tres torres, a casa do administrador e o patio de armas cun alxibe, pero non o foxo que en tempos debeu rodear o recinto.

Non se conserva documentación sobre a construción da fortaleza. En 1336 o castelo foi reconstruído por Pedro Fernández de Castro para dominar os seus novos dominios regalados polo rei Afonso XI. En agosto de 1469, durante a gran guerra irmandiña, as tropas ó mando de Diego de Lemos asediaron e derrubaron o castelo. Unha vez derrotados e represariados os irmandiños, e logo de pacificar a zona, foi mandado reconstruír de novo por Pedro Álvarez Osorio, coa man de obra gratuíta dos vasalos obrigados. A veciñanza presentou un preito pola forte suba de impostos, fallando a favor do pobo a Real Audiencia de Valladolid 167 anos despois.

En 1560 remátase a reconstrución do castelo, segundo consta na inscrición da porta das carruaxes. A restauración fíxose á moda renacentista, e incluíuse un pazo no interior do castelo. Por un lado é un edificio militar e por outro un edificio para vivenda.

En 1794 o señorío de Lemos incorporouse por vía matrimonial á casa de Alba. O castelo estivo habitado até o século XIX por Sol Stuart, parente dos Duques de Alba. En 1991 a casa de Alba cedeu o castelo ó concello de Castro Caldelas con fins culturais. O 17 de novembro de 1994 foi nomeado ben de interese cultural.

Diego de Lemos

De Diego de Lemos, Señor de Sober, Amarante e Ferreira, descoñecemos cando naceu, se ben sabemos que era fillo de Alonso López de Lemos e Balboa, señor de Sober e Pantón. Morreu en Ferreira de Pantón en 1492. Foi un aristócrata da nobreza media, e un destacado dirixente irmandiño.

Ao fronte dunha parte dos sublevados, Diego de Lemos derrubou o Castelo de Castro Caldelas, despois reconstruído. No ano 1467, dentro desta Gran Guerra Irmandiña, comandou xunto a Pedro Osorio e Afonso de Lanzós un exército de fidalgos e campesiños que conseguiu devastar numerosas fortalezas, principalmente da casa de Andrade.

Acudiu a Pontedeume en axuda de Afonso de Lanzós, pero este fuxira, e Pedro Madruga invitouno a abandonar a loita.

O seu sepulcro está no Mosteiro de Santa María de Ferreira de Pantón.

Rocha Forte

O castelo da Rocha Forte foi o castelo medieval máis emblemático da mitra compostelá, entre o ano 1240 ao 1467, ano no que foi destruído ata os seus alicerces polos irmandiños. Nel tiveron lugar feitos moi sinalados da historia de Compostela.

A Rocha convertérase nun edificio odiado polos labregos da zona. Os soldado do arcebispo agrupados no destacamento da Rocha roubaban o gando, secuestraban labregos para esixirlles rescate e violaban mulleres. As denuncias quedaron rexistradas no Libro do Concello de Santiago e máis no Preito Tavera-Fonseca.

Por estes motivos in dos primeiros obxectivos da Irmandade en Compostela foi o Castelo da Rocha Forte, xa que simbolizaba máis que calquera fortificación o poder do arcebispado de Santiago e símbolo da opresión feudal, polo que foi atacado por gran cantidade de xentes (sobre 11.000 persoas, baseándonos de novo nas testemuñas do Preito Tabera-Fonseca) e derrubado.

Foi unha das primeiras fortalezas en seren derrubadas polas Irmandades durante a Gran Revolta Irmandiña e, ao contrario doutros moitos, nunca foi reconstruído. Grazas a que se atoparon restos de munición de catapulta no interior do recinto, sábese que os Irmandiños utilizaron este tipo de artillería.

Estalido

Por que estala na primavera de 1467 a insurrección galega da xente común? Os de abaixo, din eles mesmos, "non podían resistir" os agravios e as violencias e os tributos dos señores das fortalezas; os de arriba, con evidencia, non podían seguir gobernando da mesma maneira que no pasado.

Hai que dicir que a anarquía nobiliar é anterior ao levantamento xeral dos vasallos contra os seus señores. Resulta incuestionable a incapacidade histórica da nobreza galega, a finais da Idade Media, para gobernar o reino e exercer o seu dominio social sen  unha violencia física desmesurada, respectando costumes  e leis, isto é, conservando o respecto dos seus vasallos, o apoio da Igrexa, e, sobre todo, a unidade da clase señorial galega e o amparo da monarquía castelá. A revolución irmandiña é a consecuencia do fracaso irreversible dunha clase dirixente.

Carlos Barros